Sefer'de Namaz
Değerli kardeşlerim … ! Rabbimize hamdu senalar olsun ki her konuda olduğu gibi namaz konusunda da kullarına karşı çok merhametli davranmaktadır… Unutanın hatırladığında kılmasını istemesi … Uyuyanın uyandığında kılmasını istemesi … Hasta olanın durumuna göre oturarak, yatarak veya ima ile de olsa kılmasını istemesi … İki namazı cem ederek kılınması için kolaylık sağlaması bu kolaylıklardandır…
Namaz konusunuda Rabbimizin kullarına ikramlarından birisi de ; seferde iken namazları yarıya indirerek kılınmasıdır…
Rabbimiz kerim kitabında şöyle buyurur :
وَإِذَا ضَرَبْتُمْ فِي الأَرْضِ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَن تَقْصُرُواْ مِنَ الصَّلاَةِ إِنْ خِفْتُمْ أَن يَفْتِنَكُمُ الَّذِينَ كَفَرُواْ إِنَّ الْكَافِرِينَ كَانُواْ لَكُمْ عَدُوّاً مُّبِيناً
“ Yeryüzünde adım attığınızda - yani, yolculuğa ya da savaşa çıktığınızda - kafirlerin size bir kötülük yapmalarından korkarsanız, namazı kısaltmanızda sizin için bir sakınca yoktur.Şüphesiz kafirler,sizin apaçık düşmanlarınızdır.“
Nisa : 101.Ay.
{ … Ya’lau’bnu Umeyye şöyle dedi : Ömer İbnu’l Hattab’a dedim ki : Allah’u Teala : “…. Yeryüzünde sefere çıktığınız zaman eğer kafirlerin size fenalık yapacağından endişe ederseniz, namazı kısaltmanızda üzerinize bir vebal yoktur…” buyurdu. Şimdi ise insanlar emniyete dahil olmuşlardır.Yine seferde namazı kısaltıyoruz. Ömer r.a şöyle dedi : Bu senin şaştığın şeye vaktiyle ben de şaşmıştım da Rasulullah’a bunu sormuştum. Rasulullah s.a.v : Bu Allah’u Teala’nın size yaptığı bir sadakadır, binaen aleyh Allah’ın sadakasını kabul ediniz, buyurdu… }
Ebu Davud : 2.c.1199.s - Tirmizi : 5.c.3224.n - Darimi : 3.c.1513.n - Müslim : 2.c.688.n - İbni Mace : 3.c.1065.n
{ … Harise b. Vehb şöyle buyurdu : Nebi s.a.v Mina’da en emin olduğu bir ortamda bize, namazı iki rekat olarak kıldırdı. }
Buhari Taksir : 2
1 - SEFERDE NAMAZLARI İKİ REKAT OLARAK KILMAK FARZDIR
{ … Bize Süfyan İbni Uyeyne ez-Zuhri’den, o da Urve den tahdis etti de Aişe r.anha şöyle demiştir : “ Namaz ilk farz kılındığı zaman iki rekat olarak farz kılındı : Sonra sefer namazı olduğu gibi bırakıldı da hazar namazı dört rekata tamamlandı...” }
Buhari : 3.c.1060.s – Müslim : 2.c.685.n - Müsned : 6/301 – Muvatta : 1/189
{ … İbnu Abbas r.a şöyle dedi : “… Allah’u Teala öğle, ikindi, yatsı namazlarının hazar da dört, seferde iki, harp halinde de bir rekat kılınmasını Peygamberimizin diliyle farz kılmıştır… }
Müslim : 2.c.687.n - İbni Mace : 3.c.1068.n - Ebu Davud : 2.c.1198.1247.n
{ … Abdullah İbnu Ömer r.a şöyle dedi : Sefer namazı gökten inme iki rekattır. İsterseniz onları reddedin. }
Taberani M.Sağir,Buluğul Meram,Heysemi : Bunun ricali mutemettir diyor.
2 - KİŞİ SEFERİ OLDUĞU SÜRECE NAMAZLARI KISALTIR
{ … İsa İbnu Hafz şöyle demiştir : Bana babam tahdis etti ki, kendisi İbnu Ömer’den şöyle derken işitmiştir : Ben Allah elçisine seferde yoldaşlık ettim ; O, seferde iki rekattan fazla kılmıyordu. Ebu Bekr, Ömer ve Osman r.a’ya da seferde yoldaşlık ettim ; onlar da böyle yapıyorlardı … }
Buhari : 3.c. 1066.s
{ … Abdullah İbnu Ömer r.a şöyle dedi : “… Rasulullah s.a.v ehlinden ayrıldığı zaman ta ehline dönünceye kadar iki rekat kılardı… }
İbni Mace : 3.c.1067.n
{ … Enes r.a şöyle dedi : Rasulullah s.a.v öğle namazını Medine de dört rekat olarak kıldırdı. İkindi namazını da zulhuleyfe’de iki rekat kıldırdı … }
Buhari : 6.c.2762.s - Müslim : 2.c.690.n - Ebu Davud : 2.c.1202.n - Darimi : 3.c.1515.n
{ … Ebu bekr r.a hutbe okudu da şöyle dedi : Rasulullah s.a.v şöyle buyurdu : “ Mukim için namaz dört rekat, yolcu için ise iki rekattır… }
Ebu Bekr el-Mervezi Müsned : 135.n
{ … Ebu İshakt’an şöyle rivayet olundu : Enes’i şöyle derken işittim : Peygamber s.a.v ile birlikte Medine’den Mekke’ye yapılan yolculukta, namazları, Medine’ye dönünceye kadar ikişer rekat kılıyordu. Enes’e sordum : Mekke’de hiç kaldınız mı ? On gün kaldık , diye cevap verdi. }
Buhari Taksir : 1 Muslim Salatu’l-Musafirin : 693 Tirmizi Taksir : 387.
{ … Abdurahman b. Yezid şöyle der : Osman b. Affan Mina’da namazı bizlere dört rekat olarak kıldırdı. Bu olay Abdullah b. Mes’ud’a söylenince, üzüntüsünü belirtti ve şöyle dedi : Peygamber s.a.v, Ebu Bekir ve Ömer ile Mina’da Namazı iki rekat olarak kıldım. Ah keşke bu dört rekattan sa kabul olunan iki rekatım olsa. }
Buhari Taksir : 2 Muslim Salatu’l-Musafirin : 695.n
3 – KİŞİ İKAMET ETTİĞİ YERDEN BABA OCAĞINA DAHİ GİTSE, NAMAZLARI KISALTIR
Değerli kardeşlerim … ! seferilik konusunda anlaşılması gereken noktalardan birisi de, kişi ikamet ettiği yerden ayrılıp nereye giderse gitsin seferi olacağı gibi, Namazlarını da kısaltması gerekir … Gideceği yer baba ocağı olabilir, kendisine ait bir ev olabilir, bağı bahçesi olabilir fark etmez…
{ … Ebu bekr r.a hutbe okudu da şöyle dedi : Rasulullah s.a.v şöyle buyurdu : “ Mukim için namaz dört rekat, yolcu için ise iki rekattır. Benim doğum yerim Mekke, hicret yerim ise Medine’dir. Medine’den çıktım mı, Zulhuleyfe’den öteye iki rekat olarak kılarım. Hatta bu, Medine’ye dönünceye kadar böyle devam eder. “
Hadisi Ebu bekr r.a’dan rivayet eden Rufeyya’ya denildi ki : Ben memlekete gidiyor ve iki ay kalıyorum, Namazları kısaltacakmıyım ? Rufeyye :
- Evet ! Orada Elli sene de kalsan vatanına - yani ikamet ettiğin yere - dönünceye kadar kısaltırsın, buyurdu. }
Ebu Bekr el-Mervezi Müsned : 135.n
Bu hadisi şerifte görüldüğü gibi Allah Rasulü s.a.v’in doğum yeri Mekke ikamet ettiği yer ise Medine’dir… “ Medine’den çıktım mı, Zulhuleyfe’den öteye iki rekat olarak kılarım… “ ifadesinden anlaşıldığı gibi, kişi ikamet ettiği yerden ayrılınca nereye giderse gitsin seferidir ve Namazlarını da geriye dönene kadar kısatması gerekir…
4 - SEFERDE AKŞAM NAMAZI ÜÇ REKAT OLARAK KILINIR
{ … Zuhri şöyle demiştir : Bana Salim Abdullah İbnu Ömer’dan haber verdi, O şöyle demiştir : Ben Rasulullah s.a.v’i gördüm ki o sefer esnasında yürümek onu acele ettirdiği zaman, akşam namazını geri bırakır, nihayet akşam namazı ile yatsı namazını birleştirirdi.
Salim şöyle dedi : Abdullah İbnu Ömer de, yürümek kendisini acele sürdüğü zaman bunu yapardı. Akşam namazı için ikamet eder ve onu üç rekat olarak kılar, sonra selam verirdi. Bu iki namaz arasında da, yatsıdan sonra da hiçbir namaz kılmazdı ; ta gece ortasında teheccüde kalkıncaya kadar … }
Buhari : 3.c.1070.s
5 - NAMAZI KISALTMAK İÇİN MESAFE
Değerli Müslümanlar … ! Allah Rasulü s.a.v, seferilik için belli bir mesafe tayin etmemiştir.
İbn kayyım der ki : Efendimiz s.a.v ümmetine seferde oruç tutmayıp, Namazı kısaltmayı gerektirecek bir uzaklık mesafesi tayin etmedi. Aksine bu yolculuğu genel anlamda ki yolculuklara ve yeryüzünde dolaşmayı kapsar bir şekilde ortaya koydu. Nitekim teyemmümü de her türlü yolculuk için geçerli yapmıştır.
Ama bir gün, iki gün, üç gün diye mesafe tahdidi yapılan rivayetlere gelince ; bunlardan hiçbirisi Allah Rasulü s.a.v’den sahih olarak asla nakledilmemiştir.
İbn kayyım Zad’ul Mead : 2 / 525
{ … Enes b. Malik r.a şöyle der : Peygamber s.a.v ile beraber Medine’de öğle namazını dört, Zül-Huleyfe’de ise ikindiyi iki rekat olarak kıldım. }
Buhari, Taksir, 5, Muslim, Salatu’l-Musafir, 690 Ebu Davud, Salatu’s-Sefer, 269
NOT : Bu iki yerin arası yaklaşık altı – yedi mildir – yani 11 km
{ … Ebu Said el-Hudri r.a dan. Şöyle dedi : Rasulullah s.a.v bir fersah yürüdüğü zaman namazı kısaltırdı. }
Abdurrezzak : 2/529.4318.N – Beyhaki Salat : 3/146 – İbni Hacer : Telhis – Buluğul Meram : 2/107.S
{ … Yahya ibn Yezid el- Hunaiy dedi ki : Enes b. Malik’e namazı kısaltmaktan sordum, şöyle dedi : Allah Rasulu s.a.v üç mil veya üç fersah mesafelik bir yolculuğa çıktığı zaman namazı kısaltırdı. }
Muslim : 2.c.691.N – Ebu Davud : 1.C.268.N
{ … İbn Ömer ve İbn Abbas dört konakta namazı kısaltır ve oruç tutmazlardı. Dört konak ise on altı fersahtır. }
Buhari, Taksir, 4
{ … Ali r.a yola çıkınca binaları görür bir vaziyette iken namazı kısalttı, geri dönünce, işte bak kufe görülüyor denilince şöyle cevap verdi : Hayır kufeye girinceye kadar namazı kısaltarak kılmaya devam edelim. }
Buhari : 3.C.1059.S Talik olarak. Beyhaki : 3/146 – Abdurrezzak : 2/530.4321.n – Beyhaki Salat : 3/146
{ … İbni Ömer r.a der ki : Muhakkak ki ben bir mil yola çıktım mı, namazı kısaltırım. }
Buluğul Meram : 2/107.S – Fethu’l Bari : 2/567 – İrva : 3/18 – S.Sahiha : 1/259
{ … Cubeyr b. Nufeyr’de şöyle dediği rivayet edilir : Şurahbil b. Semt ile on yedi veya on sekiz mil uzaklıkta bir köye yola çıktık, orada Namazı iki rekat olarak kıldı. Ona itiraz edince, bana : Ömer’i Zül-huleyfe’de Namazı iki rekat olarak kılarken gördüm, dedi, kendisine itiraz edince, oda bana : Ben Allah Rasulu’nü nasıl yaptığını gördüysem o şekilde yaparım ” dedi. }
Muslim : 2.c. 692.n
6 - OSMAN VE AİŞE R.A NUN BU KONUYU TE’VİL ETMELERİ
{ … Urve şöyle der : Aişe yolculukta namazı dört rekat olarak kılardı. Ona ; namazı iki rekat olarak kılsaydın olmaz mıydı ? dedim. Bana şöyle cevap verdi : Ey kardeşimin oğlu ! bu bana zor gelmiyor. }
Bu hadisin isnadı sahihdir.
{ … Aişe r.anha şöyle der : Namaz ilk farz kılındığında iki rekat olarak farz kılındı, yolculukta olan, iki rekat olarak ikrar edildi, hazarda olan Namaz da dörde tamamlandı. }
Zuhri, Urve’ye şöyle der : Aişe’ye ne oluyor da namazı tam olarak kılıyor. Bunun üzerine Zühri, şöyle cevap verdi : Osman’ın yorumladığı şeyi o da yorumladı. }
Buhari : 3.c.1060.s - Müslim Salatu’l-Musafirin : 685 Ebu Davud Salatu’s-Sefer : 268
{ … Abdullah b. Ömer r.a’dan şöyle rivayet olunur : Nebi s.a.v Ebu Bekir, Ömer ve Osman r.a ile hilafetinin başında Mina’da Namazı ikişer rekat olarak kıldım. Daha sonra Osman Namazı tam kılmaya başladı. }
Buhari : 3.c.1054.n - Müslim Salatu’l-Musafirin : 694 Tirmizi Taksir : 386
" … Bize İbrahim en Nehai tahdis edip şöyle dedi : Ben Abdurrahman ibn Yezid’den işittim ; o şöyle diyordu : Osman ibni Affan bize Mina da dört rekat farz kıldırdı. Bu keyfiyet Abdullah ibn Mes’uda söylendiği zaman, o : “ inna lillahi ve inna ileyhi raciun “ … “ Muhakkakki bizler Allah’ınız ve yine O’na döneceyiz “ Bakara : 156 dedikten sonra : Rasulullah s.a.v’in arkasında Mina da iki rekat kıldım, Ebu Bekirin arkasında Mina da iki rekat kıldım,Ömer’in arkasında Mina da iki rekat kıldım.Ah nasibim o dört rekat olacağına keşke Allah katında kabul olunmuş iki rekat olsa,dedi."
Buhari : 3.c.1055.n
Abdullah ibn Mes’ud’un tepkisinden de anlaşıldığı gibi, Rasulullah s.a.v’in söz ve fiili varken, buna muhalif hiçbir söz ve fiil onun önüne alınmaz… Bunu söyleyen ve yapan kim olursa olsun… Dolayısıyla bu konuda yapılması gereken tek gerçek, Seferde Namazları kısaltmaktır …
7 - NAMAZLARIN ON GÜN KISALTILMASINI ANLATAN HADİS
{ … Ebu İshakt’an şöyle rivayet olundu : Enes’i şöyle derken işittim : Nebi s.a.v ile birlikte Medine’den Mekke’ye yapılan yolculukta, namazları, Medine’ye dönünceye kadar ikişer rekat kılıyordu. Enes’e sordum : Mekke’de hiç kaldınız mı ? On gün kaldık , diye cevap verdi. }
Buhari : 3.c.1053.s – Muslim : 2.c.693.n - Tirmizi : 1.c.547.n – Ebu Davud : 2.c.1233.n – Darimi : 3.c.1518.n
8 - NAMAZLARIN ON YEDİ GÜN KISALTILMASINI ANLATAN HADİS
{ … İbni Abbas r.a dan. Rasulullah s.a.v Mekke’de on yedi gün kaldı namazları kısalttı. İbni Abbas diyor ki : bir kimse on yedi gün kalırsa namazları kısaltır, daha çok kalırsa tam kılar. }
Ebu Davud : 2.c.1230.n
9 - NAMAZLARIN ON DOKUZ GÜN KISALTILMASINI ANLATAN HADİS
{ … İbni Abbas r.a dan. Şöyle dedi : Rasulullah s.a.v Mekke’de on dokuz gün namazları kısaltarak ikamet etti. Biz de sefer ettiğimizde on dokuz gün kalırsak namazları kısaltır, daha çok kalırsa tam kılar. }
Buhari : 3.c.1053.s – Tirmizi : 1.c.548.n
10 - NAMAZLARIN YİRMİ GÜN KISALTILMASINI ANLATAN HADİS
{ … Cabir b. Abdillah r.a’dan. Allah Rasulu s.a.v Tebuk’ta yirmi gün ikameti esnasında namazları kısaltarak kılıyordu. }
Ebu Davud : 2.c.1235.n – Ahmed : 3 / 105
11 - NAMAZLARIN KIRK GÜN KISALTILMASINI ANLATAN HADİS
{ … İbni Abbas r.a dan. Rasulullah s.a.v Hayber’de kırk gün kaldı namazlarını ikişer ikişer kıldı. }
Beyhaki : Salat : 3 / 152 – Abdurrezzak : 2 / 533.4338.n
12 - NAMAZLARIN İKİ AY KISALTILMASI
{ … Enes İbn Malik r.a’nun Şam’da iki ay namazları kısaltması. }
Beyhaki : 4 / 5580
13 - NAMAZLARIN ALTI AY KISALTILMASI
{ … İbn Ömer r.a’nun Azarbeycan’da altı ay namazı kısaltmaları. }
Beyhaki : 4.c.5577.n – Taberani Mu’cem – Albani : İrva
14 - NAMAZLARIN DOKUZ AY KISALTILMASI
{ … Enes İbn Malik r.a şöyle dedi : Rasulullah s.a.v’in ashabı Ramahurmuz’da dokuz ay kaldılar ve namazlarını ikişer rekat kıldılar. }
Beyhaki : 4.c.5581.n
15 - NAMAZLARIN İKİ SENE KISALTILMASI
{ … Hasani Basri şöyle der : Kabul’da Abdurrahman bin Semure ile birlikte iki sene ikamet ettim, Namazları kısaltırdı. }
Abdurrezzak : 2.536 / 4352.n
{ … Enes İbn Malik r.a’nun Taberistan’da iki sene namazları kısaltması. }
M.Zevaid : 2/158 – 2959.n – Abdurrezzak : 4354.n – İbni Ebu Şeybe : 517.n -Albani : İrva
16 - SEFERDE ELLİ SENE’DE KALINSA NAMAZ KISALTILIR
{ … Ebu bekr r.a hutbe okudu da şöyle dedi : Rasulullah s.a.v şöyle buyurdu : Mukim için namaz dört rekat, yolcu için ise iki rekattır. Benim doğum yerim Mekke, hicret yerim ise Medine dir.Medine den çıktımı Zulhuleyfe den öteye iki rekat olarak kılarım.Hatta bu ona – yani Medine’ye – dönünceye kadar böyle devam eder.
Hadisi Ebu bekr r.a’dan rivayet eden Rufeyya’ya denildi ki : Ben memlekete gidiyor ve iki ay kalıyorum, namazları kısaltacakmıyım ? Rufeyye :
- Evet ! Orada Elli sene de kalsan vatanına dönünceye kadar kısaltırsın , buyurdu. }
Ebu Bekr el-Mervezi Müsned : 135.N
Zikredilen bu sahih rivayetler gösteriyor ki ; kişi seferde ne kadar kalırsa kalsın Namazlarını kısaltmak zorundadır … Hatta son zikri geçen rivayete dikkat ettiyseniz eğer, “ Elli sene de kalsan, ikamet ettiğin yere dönünceye kadar Namazlarını kısaltırsın “ ifadesi, bu konuda kesin bir gün sayısı belirtilmeyeceğini anlatmaktadır.
17 - SEFERDE SÜNNET NAMAZLARIN KILINMADIĞI
{ … İsa ibn Hafs ibn Asım İbn Ömer ibn’ul Hattab babasından tahdis edip şöyle dedi : Ben Mekke yolunda İbni Ömer’e arkadaşlık ettim, öğlen namazını bize iki rekat olarak kıldırdıktan sonra konduğu menzile döndü, bizde onunla beraber dönüp birlikte oturduk. Namaz kıldığı yöne bir aralık gözü ilişti. Bir takım kimselerin namaza durmuş olduklarını gördü. Bunlar ne yapıyorlar ? diye sordu. Sünnet namazı kılıyorlar, dedim. Bunun üzerine : A benim yeğenim ! eğer ben namaz kılacak olsaydım, farzı dörde tamamlardım. Ben Allah Rasulu s.a.v ile beraber yolculuk yaptım, Allah onun ruhunu kabzedinceya kadar iki rekattan fazla kıldırmazdı. Ebu Bekr ile beraber yolculuk yaptım, Allah onun ruhunu kabzedinceya kadar iki rekattan fazla kıldırmazdı. Ömer ile beraber yolculuk yaptım, Allah onun ruhunu kabzedinceya kadar iki rekattan fazla kıldırmazdı. Ve Osman ile beraber yolculuk yaptım, Allah onun ruhunu kabzedinceya kadar iki rekattan fazla kıldırmazdı.
“ Andolsunki Allah’ın Rasulünde sizin için, Allah’ı ve Ahiret gününü umar olanlar ve Allah’ı çok zikreden kimseler için pek güzel bir örnek vardır " Ahzab : 21.Ay
Müslim : 2.c.689.n – Buhari : 3.c.1066.s - Tirmizi : 1.c.543.n – Ebu Davud : 2.c.1223.n
Değerli kardeşlerim … ! bu son hadisi şerifte de anlatıldığı gibi seferde sünnet namazlar kılınmaz … Ama sair delillerde zikredildiği gibi, kişi seferde de olsa sabah Namazının sünnetini, Vitir Namazını ve isterse gece Namazını - yani teheccüd - kılabilir…
Her konuda bizlere kolaylık sağlayan Rabbimize Hamdu senalar olsun.
Tacuddin el Bayburdi