Kesim konusu
Değerli kardeşlerim … ! Müslümanları ara sıra da olsa tartıştıkları konulardan birisi de, kesim konusudur … Konunun bu bab’ta en çok tartışılan yönü ise, kimin kestiği yenilir, kimin ki yenilmez …
Ben inşaAllah bu kısa paylaşımımda sizlere konu ile alakalı bir şeyler anlatayım … Umarım Rabbim faideli kılar …
1 - Keserken besmele çekmek :
" Kendilerine hangi şeyin halâl edildiğini sana sorarlar. De ki : Bütün iyi ve temiz ni’metler size halâl kılınmıştır. Allah'ın size öğrettiğinden öğretip terbiye ederek yetiştirdiğiniz avcı hayvanların size tutuverdiklerinden de yiyin ve üzerlerine Besmele çekin. Allah'tan korkun Çünkü Allah hesabı pek çabuk görendir... "
“ … Cundeb ibnu Sufyân el-Becelî r.a şöyle demiştir : “ … Peygamber s.a.v … Allah'ın ismini söylemekle beraber kesin " buyurdu. “
Buhari : 12.c.5582.s
2 - Üzerine besmele çekilmeyen hayvan yenilmez :
Allah’u Teala şöyle buyurmaktadır :
وََ تَأكُلُوا مِمَّا لَمْ يُذْكَرِ اسْمُ اللّهِ عَلَيْهِ وَإنَّهُ لَفِسْقٌ
" Üzerine Allah'ın adı zikredilmeden kesilmiş hayvanları yemeyin, bunu yapmak fâsıklıktır. "
3 - Keserken kullanılan ifadeler :
{ ... Enes r.a şöyle dedi : Peygamber s.a.v aklı karalı alaca ve boynuzlu iki koçu kurban edib bunları bizzat kendi eliyle kesti. Keserken de kendi ayağını onların yanlarına basıp Bismillahi vallahu ekber dedi. }
Müslim : 6 / 1966.n
{ .... Cabir b.Abdullah r.a şöyle dedi : Rasulullah s.a.v ile beraber kurban bayramına şahid oldum.Hutbesini bitirince minberden indi. Ona bir koç getirildi, Rasulullah s.a.v onu “ Bismillahi vallahu ekber haza anni ve ammen lem yudahhi min ümmeti “ dedi ve kendi eliyle kesti. }
Davud : 3 / 2810.n – Tirmizi : 3 / 1558.n
4 - Besmele çekmeyi bir kimse unutmuşsa bunun bir mahzuru yoktur :
“ … İbnu Abbâs r.a demiştir ki : " Hayvanı keserken besmele çekmeyi bir kimse unutmuşsa bunun bir mahzuru yoktur. [ Ancak kasden terketmiş ise, kesilen yenilmez. ]
Buhari : 12.c.5578.s … Parantez içi Rezîn'in ilâvesidir
En’am suresindeki Ayeti celilede, kesimlerin besmele ile olması emredilmiştir… Allah’u Teala bu Ayetinde üzerine besmele çekilmeyen hayvanların yenilmeyeceğini açıkca belirtmiştir.. İbnu Abbâs ise, Ayetteki bu emir unutularak yerine getirilmediği takdirde kesilen halvanın yenilebileceğini, besmeleyi kasden terkeden kinsenin kestiğinin ise yenilmeyeceğini anlatmıştır.
5 - Avlanırken bile oku, silahı ve köpeği besmele ile yollamak :
“ ……… Adiyy : Ben köpeğimi av üzerine salarım, dedim. Rasûlullah s.a.v :
-- Av köpeğini Besmele çekerek salıverdiğin zaman o avın etini ye ! buyurdu. Ben yine dedim ki :
-- Bu av köpeği avı tuttuktan sonra yerse ?. Rasûlullah :
-- Bu hâlde yeme ! Çünkü köpek avı senin için tutmamıştır, ancak kendi nefsi için tutmuştur, buyurdu. Ben :
-- Ben köpeğimi av yüzerine gönderiyorum da onun yanında başka bir köpek buluyorum ? dedim. Rasûlullah :
-- O zaman o avdan yeme. Çünkü sen ancak kendi köpeğin üzerine Besmele çektin, diğer köpek üzerine Besmele çekmedin ! " buyurdu. “
Buhari : 12.c.5557.s
“ … Ebû Sa'lebe el-Huşenî r.a şöyle demiştir : “ …Ya Rasulalah ! ben bir av sahasında bulunuyorum, yayımla, okumla öğretilmemiş köpeğimle, öğretilmiş köpeğimle av yapabilir miyim? Benim için iyi ve doğru olan nedir? diye sordum. Allah'ın Peygamberi s.a.v şöyle cevâb verdi :
-- “ ……Yayınla, okunla Allah adını anarak avlarsan, onu ye ! Allah adını zikrederek öğretilmiş köpeğinle avladığın avın etini de ye ! Öğretilmemiş köpeğinle avladığında avı diri iken yetişip boğazlarsan, onu da ye ! "
Buhari : 12.c.5560.s
“ … Adiyy ibn Hatim r.a şöyle demiştir Ben Rasulullah'a sorup :
-- Biz şu av köpekleriyle av yapmakta olan bir kavimiz ( bunlarla avladıklarımızdan yemek bize halâl olur mu ) ? dedim. Rasûlullah s.a.v :
-- Allah'ın ismini anıp da öğretilmiş köpeklerini av üzerine gönderdiğin zaman öldürseler bile onların size tuttukları avlardan ye. Ancak köpeğin avdan yemesi müstesnadır. Çünkü o takdirde ben, köpeğin avı kendisi için tutmuş olmasından endîşe ederim. Şayet senin köpeklerine başka birtakım köpekler karışmış ise, o zaman beraber tuttukları avı yeme !, buyurdu “
Buhari : 12.c.5564.s
6 - Keskin ve bol kan akıtan her şeyle kesim yapılabilir :
“ … Râfi' ibn Hadîc r.a :
-- Yâ Rasûlallah ! Bizim ( hayvan kesecek ) bıçaklarımız yoktur ? dedi.
-- Üzerine Allah'ın ismi anılarak bol kan akıtan herşeyle kestiğini ye ! Yalnız tırnaklarla dişler müstesnadır. Tırnak Habeşliler'in bıçaklarıdır. Dişlere gelince, o bir kemiktir. " buyurdu… “
Buhari : 12.c.5584.s
7 - Canlı hayvandan kesilen parça yenilmez :
“ … Ebû Vâkıd r.a anlatıyor : Rasûlullah s.a.v Medine'ye geldiği zaman, Medîneliler, ( diri olan ) devenin hörgücünü kesiyorlar ve koyunların da kuyruklarını koparıyorlar ve bunları yiyorlardı. Bu durum üzerine Resûlullah s.a.v : Hayvan diri iken ondan her ne kesilmiş ise, bu meyte ( lâşe ) hükmündedir, yenilmez " dedi."
Tirmizî Et'ime : 4, 1480 - Ebû Dâvud Sayd : 3, 2858 - İbnu Mâce Sayd : 8, 3216
8 - Besmele çekilip çekilmediğinden şüphe edilen hayvan etleri :
“ … Âişe r.anhâ anlatıyor : Rasûlullah s.a.v’e soruldu ve dendi ki : " Halk bize et getiriyor, kesilirken besmele çekilip çekilmediğini bilmiyoruz, ne yapalım ? Rasulullah s.a.v : " Siz besmele çekin, yiyin ! " cevabını verdi."
Buhârî : 12.c.5586.s - Muvatta, Zebâih 1, 2, 488 - Ebû Dâvud, Edâhî 19, 2829 - Nesâî Dahâya 39, 7, 237
ÖNEMLİ BİR AÇIKLAMA : Bu Hadisi daha güzel anlamak için yine Buhari’nin başka ziyadeli bir şekilde anlatılan şu ifadeyi de zikretmek gerekir.
Bu Rivâyetin devamında Aişe r.anha şu açıklamayı ilâve eder : Bu et getirenler küfür devrine yakın kimselerdi. - yani daha yeni Müslüman olmuş kimselerdi - "
Buhârî : 12.c.5586.s
Bu konuda Tahâvî'nin Müşkilü'l-Âsâr'daki bir kaydın da denilir ki, bu ilk zamanlarda Ashâbın yeni Müslüman olan bedevîler karşısında bile yiyecek alışverişinde kuşkulu davranıp, zaman zaman Rasûlullah'a başvurduklarını gösterir : " Ashâb'tan bir grup Rasûlullah'a çıkarak sordular : " Bedevîler bize et, peynir, tereyağı getiriyorlar. Biz bunların Müslümanlıklarının künhüne tam anlamıyla vâkıf değiliz ne yapalım ? Rasûlullah s.a.v :
“ Allah'ın haram kıldığı şeylere dikkat edin ve onlardan kaçının, sükût ettiği hususlarda sizleri affedecektir. " Rabbin unutkan değildir "
Siz üzerine Allah'ı zikredin ve yiyin, diye cevap verir.
Şu halde, bu hadiste bahsedilen ihtiyat hali, ilk zamanlar, Müslümanlığının ciddiyeti pek iyi bilinmeyen kimselere karşıdır. Rasûlullah s.a.v ise zâhire göre amel edilerek, aşırı titizliğe gidilmemesini tavsiye ediyor. Çünkü şüphenin sınırı yoktur. Fazla ileri gidince de hem zorluklara sebep olur, hem de beşerî münâsebetlere halel gelir.
Dolayisiyle hadisten yanlış bir hüküm çıkarılarak, inançsız insanlar tarafından besmelesiz olarak kesilen hayvanların sonradan çekilecek bir besmele ile yenilebileceğine, - bir başka ifade ile - başlangıçta çekilmesi esas besmele kasden terkedilmişse, sonradan çekilecek besmelenin bunun yerini doldurabileceğine hükmedilmesi çok yanlış bir anlayış olacağı gibi, diğer zikri geçen hadisler arasında da bir tezat teşkil edecektir.
Öyleyse bu konuda söylenmesi gereken en güzel söz şu olmalıdır : Yeni Müslüman olmuş kimselerin getirdikleri etler konusunda ; bunlar yenidir, acaba besmele çektiler mi yoksa unuttular mı diyerek, kasdi olmayıp da unutulan besmele yerine besmele çekilmesi ve yenilmesidir.
Hatta burada İbni Abbas’ın zikrettiği o sözü yeniden hatırlamakta fayda vardır :
“ … İbnu Abbâs r.a demiştir ki : " Hayvanı keserken besmele çekmeyi bir kimse unutmuşsa bunun bir mahzuru yoktur. [ Ancak kasden terketmiş ise, kesilen yenilmez. ] "
Buhari : 12.c.5578.s … Parantez içi Rezîn'in ilâvesidir
9 - Ehli kitabın besmele ile kestiği yenilir :
Değerli kardeşlerim ... ! müslümanlar arasında konuşulan meselelerden birisi de, ehl'i kitabın kestiği yenilir mi yenilmez mi, konusu ...
Bu konuda Allah'u Teala kerim kitabında : " kendilerine kitap verilenlerin yiyecekleri size helal kılınmıştır " Maide : 5 ... buyurmaktadır...
Dolayısıyla o an ki ehli kitabın kestikleri müslümanlara helaldi... Bunun sebebi ise onlar keserken Allah'u Teala'nın ismiyle keserlerdi ...
“ … Zührî r.h diyor ki : Arap Hıristiyanlarının kestiklerini yemekte bir beis yoktur. Ancak, Allah'tan başka birisinin adını andığını işitirsen o zaman kestiğini yeme. İşitmemiş isen ye bu durumda vehimlenme, çünkü Allah, onların küfrünü bildiği halde kestiklerini helâl kılmıştır. "
Buhari : 12.c.5587.s
İbnu Hacer, Buhari'de senetsiz olarak bab başlığında kaydedilmiş olan bu eserin, Abdurrezzak'ın Musannaf'ında müsned ( yani senedli ) olarak zikredildiğini belirtir.
Beyhaki, Halimi'den şu açıklamayı kaydetmiştir :
" Ehl-i Kitap, hayvanlarını Allah adına keserler. Dinlerinde onlar, esas itibâriyle ibadeti Allah için yaparlar, başka bir şey için değil. Asıl itibariyle kasıtları bu olunca, kestiklerine îtibâr edilir. "
“ … İbni Abbas r.a şöyle der : Deniz avını ister Hırıstiyan, ister Yahudi, ister Mecusi de avlasa, ondan ye. “
Buhari : 12.c.5574.s
İbni Kesir r.h Maide suresi 5.Ayetin tefsirini yaparken şunları zikreder :
“ … Ehli kitabın kestikleri Müslümanlara helaldir. Çünkü onlar, Allah’tan başkası adına kesmenin haram olduğunu kabul ederler. Ve kestikleri hayvanların üzerine Allah’ın adını anarlar. Her ne kadar onlar Allah’u Teala hakkında - ki Allah’u Teala onların söylediklerinden yüce ve münezzehtir - yanlış inançlara sahip iseler de, kestikleri hayvanlar üzerine Allah’tan başkasının adını anmazlardı. “
İbni Kesir : 5.c.2135.s
Hulasa bu konudaki kural şudur ; kim olursa olsun, eğer Allah'ın adını anarak keserse bu hayvanın eti yenilir ... Ve yine kim olursa olsun - isterse müslüman olsun - keserken besmele çekmez ise bu hayvanın eti yenilmez...
10 - Kadının kestiği yenilir :
“ … Bize Abde, Ubeydullah'tan ; o da Nâfi'den ; o da Ka'b ibn Mâlik'in bir oğlundan ; o da babasından haber verdi ki, bir kadın bir taş parçasıyle bir koyunu kesmiş. Bu olay Peygamber s.a.v'den sorulduğunda Peygamber s.a.v, bu koyunun yenmesini emretmiştir. “
Buhari : 12.c.5584.s
“ … Bana Mâlik, Nâfi'den ; o da Ensâr'dan olan bir adamdan ; o da Muâz ibn Sa'd'dan yâhud Sa'd ibn Muâz'dan tahdîs etti ki, o şöyle haber vermiştir : Ka'b ibn Mâlik'in Sel' Dağı'nda koyun sürüsünü güden bir cariyesi vardı. O sürüden bir koyun yaralandı. Câriye koyun ölmeden yetişti de onu keskin bir taşla kesti. Bu vak'a Peygamber'e soruldu. Peygamber s.a.v :
- O koyunu yiyiniz, buyurdu. “
Buhari : 12.c.5585.s
11 - Hayvan kesme şekli :
“ … İbnu Abbas buyurdular ki : " Elinde olduğu halde ( normal kesişten ) seni aciz bırakan şey av gibidir." Yine İbnu Abbâs, kuyuya düşen bir deve hakkında : “ Neresinden gücün yeterse kes ! " demiştir. Ali, İbnu Ömer ve Âişe r.a de bu görüşte idiler.
Buhari : 12.c.5588.s
Ve Saîd ibn Cubeyr, İbn Abbâs'tan : Boğazlama, boğazda ve gerdanda olur, demiştir. İbn Umer, İbn Abbâs ve Enes : ( Kesilecek hayvanlardan kesme hâlinde ) başını kopardığı zaman, onu yemekte hiçbir be's yoktur, demişlerdir. “
Buhari : 12.c.5591.s
12 - Kesimde hayvana eziyet etmeme :
“ … Şeddâd İbnu Evs r.a anlatıyor : Rasûlullah s.a.v buyurdu ki : Allah Teâlâ hazretleri, her şeyde iyiliği emretmiştir. Öyleyse öldürdüğünüz zaman öldürmeyi iyi yapın. Kesecek olursanız kesmeyi iyi yapın. Bıçağın ağzını bileyin. Hayvana (zahmet vermeyin) rahat ettirin."
Müslim, Sayd 57, 1955 - Tirmizî, Diyât 14, 1409 - Ebû Dâvud, Edâhi : 12, (2815 - Nesâî, Dahâya 22, 7, 227 - İbnu Mâce, Zebâih : 3, 3170
13 - Şerita kesiminden nehy :
“ … Ebû Hüreyre ve İbnu Abbâs anlatıyor : Rasûlullah s.a.v şeytan kurbanından ( yani şerîta’dan ) men etti. " Dendi ki şerîta, boğazından sâdece deri kısmının kesilip, boyun damarı kesilmeden ölmeye terkedilen kurbanlık hayvandır. "
Ebû Dâvud, Edâhî : 17, 2826
AÇIKLAMA : Nihâye'de açıklandığı üzere, şerîta, câhiliye devrinde mevcut olan bir kurban çeşididir. Hayvanın boğazından az bir kısmı kesip, kan damarına ulaşmadan ölmeye terketmektir. Kurbanın meşru bir kurban sayılması için bu kadarcık kesimi yeterli buluyorlardı. Resulullah s.a.v’in bu kurban çeşidini şeytana izâfe etmesi, onları böylesi bir kesime - nazarlarında bunu güzel göstererek şaşırtıp - sevkedenin şeytanın olmasından dolayıdır.
14 - Hayvanın karnından çıkan yavru annesi hükmündedir :
“ … El-Hudrî r.a anlatıyor : " Rasûlullah s.a.v’e sorularak dendi ki : " Biz deve, sığır ve davarı, karınlarında cenin olduğu halde boğazlıyoruz. Cenini yiyelim mi, atalım mı ? " Şu cevabı verdi :
- Dilerseniz yiyin. Zîra onların tezkiyesi annelerinin tezkiyesine tâbidir."
Ebû Dâvud : 2827.n - Tirmizî, Et'ime 2, 1476
“ … İbnu Ömer r.a buyurmuştur ki : " Bir deve kesildiği zaman karnındaki yavrunun tezkiyesi, devenin tezkiyesine tâbidir, yeter ki yavrunun hilkati ( yani bütün uzuvlarının çıkmasıyla) tamamlanmış, tüyleri de bitmiş olsun. Yavru annenin karnından çıkınca ( yine de hemen ) kesilir, tâ ki içteki kan çıksın."
Muvatta, Zebâih 8, 2, 490
15 - Kesim aletleri :
“ … Câbir r.a anlatıyor : " Kavmimden biri bir veya iki tavşan avladı. Bunları taşla kesti. Rasûlullah s.a.v’den soruncaya kadar astı. Rasulullah s.a.v yemesini emretti. "
Tirmizî, Zebâih 1, 1472
“ … Atâ İbnu Yesâr, Benî Hâriseli bir adamdan rivâyet eder ki : " Bu zât bir sağmal deveyi gütmekte iken ölmek üzere olduğunu farkeder. Beraberinde, hayvanı kesebilecek bir şey de bulamaz. Eline geçirdiği bir kazığı devenin ümmüğüne saplar, kanını akıtır. Sonra durumu Resûlullah s.a.v’e haber verir. Rasulullah s.a.v yemesini söyler."
Muvatta, Zebâih 3, 2, 489 - Ebû Dâvud : 1823 - Nesâî, Dahâya 19, 7, 226
“ … Zeyd İbnu Sâbit r.a anlatıyor : " Bir kurt bir koyunu dişlemişti, derhal keskin bir taşla kestiler. Rasûlullah s.a.v yenmesine ruhsat verdi."
Nesâî, Dahâyâ 18, 7, 225
“ … İbnu Hadîc r.a anlatıyor : " Bir seferde Rasûlullah s.a.v ile birlikte idik. ( Bu esnâda ) bir deve huysuzluk edip kaçtı. Peşine düştüler. Ama tâkipçileri yordu. Bir adam deveye bir ok gönderdi. Derken Allah c.c onu durdurdu. Rasulullah s.a.v : Bu hayvanların kaçkınları var, tıpkı vahşî kaçkınlar gibi. Onlardan biri size galebe çalacak olursa, ona böyle davranın !, dedi. Ben :
-- Ey Allah'ın Rasûlü, biz yarın düşmanla karşılaşacağız, yanımızda ( hayvan kesecek ) bir bıçağımız yok. kamışla keselim mi ? " diye sordum. Bana :
-- Bolca kanı akıtılan ve üzerine Allah'ın ismi zikredilenin etini yeyiniz. Diş ve tırnak ( la kesmek caiz ) değildir. Size ( bunun sebebini ) söyleyeceğim ; " Diş kemiktir, tırnak ise, Habeşlilerin bıçağıdır."
Buhârî, Şirket 3, 16, Cihâd 191, Zebâih 15, 18, 20, 23, 36, 37; Müslim : 1968 Tirmizî, Ahkâm 5, 1491,14
“ … Nâfî'nin anlattığına göre, Ka'b İbnu Mâlik r.a’nun bir oğlundan, İbnu Ömer'e anlatırken şunları işitmiştir : " Bâbası kendisine haber vermiştir ki : Davar güden câriyeleri, bir koyunun ölmek üzere olduğunu görmüş, derhal bir taş kırarak, onunla koyunu kesmiştir. Bâbası ailesine : " Ondan yemeyin. Rasûlullah s.a.v’e sorayım " demiş ve sormuştur. Rasûlullah s.a.v yemelerini emretmiştir."
Buhârî, Zebâih 18, 19, Vekâlet 4; Muvatta, Zebâih 4, 2, 489
16 - Kaçan hayvan ok’la tüfek’le vurulabilir :
“ … İbnu Hadîc r.a anlatıyor : " Bir seferde Rasûlullah s.a.v ile birlikte idik. ( Bu esnâda ) bir deve huysuzluk edip kaçtı. Peşine düştüler. Ama tâkipçileri yordu. Bir adam deveye bir ok gönderdi. Derken Allah c.c onu durdurdu. Rasulullah s.a.v : Bu hayvanların kaçkınları var, tıpkı vahşî kaçkınlar gibi. Onlardan biri size galebe çalacak olursa, ona böyle davranın !, dedi. Ben :
-- Ey Allah'ın Rasûlü, biz yarın düşmanla karşılaşacağız, yanımızda ( hayvan kesecek ) bir bıçağımız yok. kamışla keselim mi ? " diye sordum. Bana :
-- Bolca kanı akıtılan ve üzerine Allah'ın ismi zikredilenin etini yeyiniz. Diş ve tırnak ( la kesmek caiz ) değildir. Size ( bunun sebebini ) söyleyeceğim ; " Diş kemiktir, tırnak ise, Habeşlilerin bıçağıdır."
Buhârî, Şirket 3, 16, Cihâd 191, Zebâih 15, 18, 20, 23, 36, 37; Müslim, Edâhi 21, 1968 Tirmizî, Ahkâm 5, 1491,14
Tacuddin el Bayburdi