Alacak verecek hususunda kul hakkına dikkat
Ey Müslüman … ! şunu asla unutma ki ; İslam'ın temellerini sağlamlaştırdığı, kurallarını belirlediği ve garanti altına aldığı kul haklarının en önemli olanlarından birisi de, insanların birbirlerine olan alacak ve verecek konusundaki haklardır…
İslam, - gücü yettiği halde - borcun ödenmesinde gevşek davranmaktan, borcu erteleyip geciktirmekten, ya da sözünü yerine getirmeyip ihmal etmekten inananları şiddetle sakındırmıştır…
Çünkü İslam nazarında insana olan borç, büyük bir emanet ve büyük bir sorumluluktur…
Allah Teâlâ şöyle buyurur :
“ Şüphesiz ki Alah, size emanetleri ehline vermenizi ve insanlar arasında hükmettiğiniz zaman adaletle hükmetmenizi emreder… “
Nisa : 58
Unutmayalım ki İslam'ın borclar hakkındaki ciddeyiti çok büyüktür. Öyle ki, günahlara keffaret olan ve onları silen vesilelerin kapsamından dahi çıkarılmıştır… Yani işlenen bir takım güzel şeyler günahlara keffaret sayılmasına rağmen, borca sayılmamıştır…
“ … Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurur : “ Borç hariç Allah şehidin her günahını bağışlar. "
Müslim : 6.c.1886.n
Yine İmam Müslim'in rivayet ettiği bir başka rivayette ise, " Allah yolunda öldürülmek borç hariç her şeye keffâret olur " buyurur.
Müslim : 6.c.1886/120.n
“ … Ebu Katâde r.a'dan. Rasulullah s.a.v insanların arasında ayağa kalkarak :
- Allah yolunda cihadın ve Allah'a imanın amellerin en faziletlisi olduğunu zikretti. Bir adam kalkarak şöyle dedi :
- Ne dersin, ey Allah’ın Rasulü ! Allah yolunda öldürülürsem bu benim günahlarıma keffâret olur mu ? . Rasulullah s.a.v şöyle buyurur :
- Sabreder, karşılığını Allah'dan bekler, ileri saldırır ve geri kaçmazsan evet. Ancak borç hariç, çünkü Cebrâil a.s bana böyle söyledi. "
Müslim : 6.c.1885.n
{ … Sa’d bin el-Atbal r.a’dan. Kardeşim öldü geriye üçyüz dirhem ve çoluk çocuğu kaldı. Sa’d dedi ki : Ben bu paraları kardeşimin çoluğuna çocuğuna harcamak istedim. Fakat Peygamber s.a.v şöyle buyurdu :
- Senin kardeşin borcu dolayısıyla alıkonulmaktadır. Git onun borcunu öde. Gittim onun borcunu ödedim, sonra gelip : Ey Allah’ın Rasulü onun borçlarını ödedim fakat tek istisna delili bulunmayan bir kadının alacağı olduğunu iddia ettiği iki dinar kaldı, dedim. Peygamber s.a.v şöyle buyurdu :
- O kadına parayı öde. Çünkü o bir hak sahibidir, doğru söylüyor. }
Ahmed : 4/136. 5/7 - Beyhaki : 10/142 – el Albani Kitabu’l Cenaiz : 14.s
{ … Semure bin Cündüb r.a dan.Dedi ki : Peygamber s.a.v bir cenaze üzerine namaz kıldı. - bir rivayette : sabah namazını kıldı - Namazı bitince :
- Burada falanın ailesinden kimse var mı ? diye buyurdu. Herkes sustu. Çünkü Peygamber kendiliğinden onlara bir şey söyledi mi susarlardı. Bunu birkaç defa söyledi. Üç defa tekrarladığı halde kimse ona cevap vermedi. Bir adam :
- O aradığın işte budur, dedi. Semure dedi ki :
- İnsanların arka tarafından birisi elbisesini sürükleyerek kalktı. Peygamber s.a.v ona şöyle dedi :
- İlk iki defa seslenişimde bana cevap vermene engel olan ne idi ? ben ancak bir hayırdan dolayı senin adını söyledim. - Onlardan olan birinin adını vererek - Filan kişi borcu dolayısıyla esir alınmıştır, cennete girmekten alıkonulmuştur. Arzu ederseniz onu esaretinden kurtarabilirsiniz veya arzu ederseniz onu Allah’ın azabına terk edebilirsiniz. Semure dedi ki :
- O ölen kimsenin akrabalarının ve durumuyla ilgilenenlerin kalkıp da onun borcunu ödediklerini bir görseydin. Nihayet hiç kimsenin ondan bir isteyecek alacağı kalmadı. }
Ahmed : 5/11 - 13-20 - Hakim : 2/25.26 - Tayalisi : 891 - 892.n - Beyhaki : 6/4/76
{ … Cabir bin Abdullah r.a’dan. O dedi ki : Bir adam vefat etti. Onu yıkadık, kefenledik, hanud diye güzel kokularla da kokuladıktan sonra, Rasulullah s.a.v onun namazını kılsın diye cenazelerin konulduğu Makam’ı Cibril’in yakınına bıraktık. Daha sonra Rasulullah s.a.v onun namazını kılsın diye kendisine haber verdik. Rasulullah s.a.v Bizimle beraber geldi. Birkaç adım attıktan sonra şöyle dedi :
- Galiba sizin bu adamınızın borcu var. Onlar, “ evet iki dinar borcu var “ dediler. Peygamber s.a.v geri durdu ve şöyle buyurdu :
- Adamınızın namazını kılınız. Bizden Ebu Katade diye bir adam :
- Ey Allah’ın Rasulü ! ben onları ödemeyi üzerime alıyorum, dedi. Bu sefer Rasulullah s.a.v şöyle dedi :
- O iki dinarı kendi malından ödeyeceksin ve ölen kimse de bundan beri olacak, öyle mi ?, diye buyurdu. Adam : “ evet “ dedi. Bu sefer Peygamber s.a.v onun namazını kıldırdı. Rasulullah s.a.v Ebu Katade ile karşılaştı mı - bir rivayette ertesi gün onunla karşılaşınca - Dedi ki :
- O iki dinarı ne yaptın ?. Ebu Katade dedi ki : Ey Allah’ın Rasulü adam daha dün öldü. Nihayet Allah Rasulü s.a.v daha sonra Ebu Katade ile yine karşılaşınca :
- İki dinarı ne yaptın ? diye sordu. Ebu Katade bu sefer dedi ki : Onları ödedim ey Allah’ın Rasulü. Peygamber s.a.v bunun üzerine şöyle buyurdular :
- İşte şimdi onun derisi serinlemeye başladı ve borcu ödendiği için de üzerinden azab kaldırılmış oldu. }
Hakim : 2/58 - Beyhaki : 6/74 -75 - Tayalisi Müsned : 1673.n - Ahmed : 3/333 - Heysemi : 3/39 - el Albani Kitabu’l Cenaiz : 14 .s.
“ … Ebu Hureyre r.a dan. Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu : Ölen mü’minin ruhu, zimmetindeki borç ödeninceye kadar borcundan dolayı tutukludur. “
İbni Mace : 6.c.2413.n
“ … Sevban r.a dan rivayet edilen bir başka hadiste Rasulullah s.a.v şöyle buyurmuştur : Kim şu üç şeyden uzak iken ruhu cesedinden ayrılırsa, cennete girer ; Kibir, ganimet malına hiyanet ve borç. “
İbni Mace : 6.c.2412.n
“ … Ebu Hureyre r.a dan rivayet edilen bir başka hadiste Rasulullah sallallahu aleyhi ve sellem'e vefat etmiş ve borçlu olan bir kimse getirildiği zaman " Borcunun ödenmesi için bir şey bıraktı mı ? " diye sorardı. Borcunun karşılığını bıraktığı söylenirse namazını kıldırır, değilse " Arkadaşınızın namazını kılın " buyururdu. Nihayet Allah kendisine bir çok fetihler müyesser kılınca " Ben bütün mü'minlere kendi öz nefislerinden daha yakınım. Artık her kim üzerinde bir borç varken ölürse, o borcu ödemek bana aittir, buyurdular. "
Buhari - Müslim : 5.c.1619.n
İlim ehli konuyla ilgili şöyle der : " Rasulullah s.a.v’in bundan kaçınması, O'nun namazının şefaat olması nedeniyledir. Şefaati ise makbûldür, reddedilmez. Borçtan ise ancak ödemekle kurtulunur."
Değerli kardeşlerim … ! unutmayalım ki ; ödemeye gücü yettiği halde borcu erteleme ve alacaklıyı oyalama çirkin bir zulümdür. Çünkü bu durumda hakkın ödenmesini erteleme ve geciktirme, iğrenç bir haksızlıktır.
“ … Rasulullah s.a.v şöyle buyurmaktadır : Herhangi bir adam ödünç alacağı bir şeyi sahibine ödememek niyetiyle borçlanırsa, Allah’ın huzuruna hırsız olarak çıkar. “
İbni Mace : 6.c.2410.n
“ … Rasulullah s.a.v şöyle buyurmaktadır : Zengin kişinin borcunu ödemeyi geciktirmesi bir zulümdür………. “
Buhari : 5.c.2113.s - Müslim : 5.c.1564.n – İbni Mace : 6.c.2404.n
“ … Rasulullah s.a.v yine şöyle buyurmaktadır : Ödeyecek şeyi bulunan kimsenin, borcunu ödemeyi geciktirip uzatması, ona ceza vermeyi ve hakkında konuşulmasını helal kılar………. “
İbni Mace : 6.c.2427.n - Buhari : 5.c.2218.s …. Muallak olarak
İlim ehlinin de ifade ettiği gibi : Ödemeye gücü yeten kimsenin, hiçbir özürü olmaksızın hakedilen ödemeyi geciktirmesi ; kendisi hakkında söz söylenilmesini ve cezayı hak ettirir…
Sufyan es-Sevri r.h şöyle der : “ Hakkında söz söylenmesinden kasıt ; “ bana hakkımı ödemeyi uzattın “ denmesi, cezası da hapsetmektir.
Buhari : 5.c.2218.s
Vel Hamdu lillahi Rabbil alemin
Tacuddin el Bayburdi