Secdelerde elleri kaldırma ile alakalı bir kural
SORU … : Hocam size Namazda elleri kaldırma ile alakalı bir soru sormak istiyorum. Sorum şu ; Buhari ve Müslim’de zikredilen İbni Ömer hadisinde secdelerde veya iki secde arasında ellerin kaldırılmayacağı anlatılmaktadır… Hadis malumunuz şudur :
{ ... Salim babası Abdullah’dan, şöyle haber verdi : Abdullah şöyle dedi : Rasulullah s.a.v’i Namaza başladığı zaman, Ruku’ya giderken ve ruku’dan başını kaldırdığı zaman ellerini omuzlara hizasına vardırıncaya kadar kaldırdığını gördüm. İki secde arasında ise ellerini kaldırmazdı. }
Buhari : 2.C.752.S - Müslim : 2.C.390 – Ebu Davud : 1.C.721 – İbni Mace : 3.C.858 - Nesai : 2.C.878.no… da Sahih bir sened’le rivayet etmişlerdir
Ayrıyeten Rasulullah s.a.v’den Secdeye giderken, kalkarken ve hatta her tekbirle beraber ellerini kaldırdığı rivayet olunmaktadır ki o rivayetler de malumunuz şunlardır ;
{ … Abdullah ibnu Ömer r.a’dan şöyle dedi : Rasulullah s.a.v ruku’ya ve secdeye gittiğinde ellerini kaldırırdı. }
Buhari Cüz : 25’de Hasen olarak.
{ … Enes ibnu Malikr.a’dan. Dedi ki : Rasulullah s.a.v ruku’da ve secde de ellerini kaldırırdı. }
İbn Ebu Şeybe : 1.c / 230
{ … Katade’den şöyle dedi : Enes ibnu Malik’e Rasulullah s.a.v’in namazı nasıldı bize göster dedim. Kalktı ve namaz kıldı. Ellerini her tekbirde kaldırıyordu. }
Taberani . Evsat ve Mecmau’z Zevaid de sahih olarak.
{ … Cabir ibn Abdillah r.a’dan şöyle dedi : Rasulullah s.a.v namazında ki her tekbirde ellerini kaldırırdı }
Mecmau’z Zevaid’de Hasen : 2.c / 101
{ … Vail ibn Hucur r.a dan. Rasulullah s.a.v’i gördüm, tekbirle beraber ellerini kaldırıyordu }
Ahmed : 4 / 316 – 18369.n
{ … Süleyman bin Yesar r.a’dan. Dedi ki : Rasulullah s.a.v tekbir alırken ellerini kaldırırdı. }
Ebu Davud : 1.c.738.n - Muvatta :1.c.95.s
{ … Umeyr b.Habib r.a’dan. Rasulullah s.a.v farz namazlarında her tekbir ile beraber ellerini kaldırırdı }
İbn Mace : 3.c.861.n
{ … Abdullah ibn Abbas r.a dan. Rasulullah s.a.v her tekbir ile beraber ellerini kaldırırdı }
İbn Mace : 3.c.865.n
Dolayısıyla hocam bizim nazarımızda bu rivayetler birbirine zıt gibi görünmektedir. Acaba bu durum karşısında ne yapmamız gerekir … ? … Bize bunu izah edersenin memnun oluruz. Allah şimdiden razı olsun..
CEVAP … : Değerli kardeşim ! bu ve bunun gibi konuları rahatlıkla anlayabilmemiz için Hadis ilminde zikredilen bazı kuralları güzel anlamamız gerekir.
BİRİNCİ OLARAK … : Eğer zikredilen hadisler tenevvuat cinsinden ise – yani çeşitlilik babından ise – ikisinide yaparız … Çünkü burada tenakuz değil tenevvuat vardır… Yani çeşitlilik vardır dolayısiyla ikisi de uygulanabilir… Buna göre bazen kaldırılırdı bazen de kaldırılmazdı… Ama senin sorduğun konu bu babtan bir konu değildir… Çünkü bu konuda tezat vardır… Seninde gördüğün gibi Riyavetin biri kaldırırdı diyor, diğeri ise hayır kaldırmazdı diyor…
İKİNCİ OLARAK … : Eğer zikredilen hadisler arasında tenakuz varsa, - yani birbirine zıt ise - İbni Hacer r.h da dediği gibi :
“ Birbirine muhalif iki haberden birini diğerine tercih etmedikce, iki mütenakızın doğruluğu hakkında ilmin hasıl olması imkansızdır “
Dolayısiyla burada birbirine zıt olan bu iki rivayetten birini diğerine tercih etmek zorundayız. Çünkü ortada tenavvuat değil tenakuz vardır… Yani zıtlık sözkonusudur.
ÜÇÜNCÜ OLARAK … : Bu konuyu anlamamıza yardımcı olacak kurallardan bir diğeri de ; “ Sıkanın ziyadesi makbuldür. “ kuralı …
Yani, İbn Haceru’l Askalani’nin de dediği gibi ; " Sahih ve Hasen ravisinin hadiste olan ziyadesi, bu ziyadeyi yapmayan ve daha güvenilir olan bir başka ravinin Rivayetine aykırı düşmedikçe makbuldür. “
Dolayısıyla üzerinde durduğumuz konu ile ilgili ziyade ; “ secdelerde elleri kaldırmaktır “ dolayısıyla sikanın ziyadesi makbuldür…
DÖRDÜNCÜ OLARAK … : Hadis usulü ile alakalı kurallardan bir diğeri de şudur :
Diğer bir ifadeyle : " isbat edilen edilmeyene takdim edilir " … Başka bir tabirle : " Olumlu olan olumsuza tercih edilir " … Daha başka bir ifadeyle de ; " Görenin sözü, görmeyene takdim edilir "
Dolayısiyla ;
İşte bu kural çerçevesinde de eğer konuya cevap arayacak olur isek, “ secdelerde elleri kaldırmak “ müsbet, diğeri ise menfi’dir… Dolayısiyla alınması gereken secdelerde ellerin kaldırılmasıdır.
Hatta diğer taraftan zikrettiğimiz “ her tekbirle beraber ellerin kaldırılması ” hadisi şerifleri, olayı daha da netleştiren ifadelerdir… Çünkü namaz kılan kimse secdeye giderken de tekbir getirmektedir… Dolayısiyla oralarda da ellerini kaldırması, zikri geçen hadisi şeriflerin anlattığı husustandır…
Hulasa zikri geçen bu kural çerçevesinde de - başta Buhari olmak üzere birçok güzide imam - Allah kendilerinden razı olsun “ secdelerde ellerin kaldırılmasını “, sikanın ziyadesi olarak kabul etmişlerdir … Diğer bir ifadeyle, müsbet olarak kabul etmişlerdir…
Öyleyse bu konuda sözü daha fazla uzatmaya gerek yoktur… Zikredilen hadisler ve kurallar çerçevesinde namaz kılan bir Müslüman, her tekbirle beraber ellerini kaldırması gerekir… Yani secdeye giderken de secdeden kalkarken de …
Vel hamdu lillahi rabbil alemin
Tacuddin el Bayburdi